Vanochtend zag ik dit plaatje op Facebook met daarbij de tekst: “Heldere illustratie. Cognitief, fysiek, etcetera. Dit laat goed zien wat kapotte zenuwen voor je lijf betekenen.”
Maar klopt dat wel? Want wat is jouw conclusie als je dit plaatje ziet?
De meeste mensen weten dat een van de belangrijkste problemen bij MS is dat de myeline rondom de axonen, de lange uitlopers van zenuwcellen is. Je zou kunnen concluderen, dat omdat MS de myeline rond je zenuwen kapot maakt deze honderd keer langzamer gaan werken en dat dit dus je klachten verklaard.
Zoals als alles bij MS, is het niet zo simpel.
Een MS-aanval zorgt er voor dat de myeline om sommige zenuwuitlopers kapot gaat. Maar dat heeft niet de impact die je zou verwachten na het zien van het plaatje met de kangoeroe.
Het klopt dat axonen met myeline heel veel sneller prikkels kunnen doorgeven, maar een zenuwuitloper zonder myeline heeft het heel zwaar. De hele energie-huishouding van zo’n zenuwcel wordt aangetast als die zijn myeline verliest.
De myelinelaag die om die zenuwuitlopers zit wordt niet door de zenuwcellen zelf gemaakt, maar door aparte cellen, de oligodendrocyten. Die cellen hebben een soort tapijtarmpjes die ze tot wel 100-keer wikkelen om zo’n zenuwuitloper. En één zo’n oligodendrocyt bekleedt een stel verschillende zenuwuitlopers.
Wanneer er schade aan de myeline ontstaat kan dat er voor zorgen dat zo’n oligodendrocyt dood gaat. Wat er dan kan gebeuren is dat er zogenoemde OPC’s in de hersenen (oligodendrocyt-precursor-cell) snel aan het werk gaan om naakte zenuwuitlopers opnieuw te gaan bekleden. Dit heet remyelinisatie. Helaas werkt dat proces niet zo optimaal dat alle schade ongedaan gemaakt wordt. Het gevolg is dat sommige zenuwuitlopers net zo goed werken als voorheen, een stel minder goed en een aantal gaat dood en wordt opgeruimd. Het gevolg is een mix van kangoeroe- en schildpad-uitlopers met een stel kikker-uitlopers ertussen. Maar dat is lang niet het hele verhaal.
Je kent vast die mooie plaatjes gemaakt met de computer van zogenoemde ‘diffusie’-MRI scans. In prachtige kleurtjes (die meestal de richting van de vezels aangeven) worden de verbindingen in de hersenen gevisualiseerd. Wat heel belangrijk is om in gedachten te houden is dat zo’n plaatje een enorme versimpeling is van de werkelijkheid.
Een heel belangrijke verbinding in de hersenen is het corpus callosum dat de linker- en rechterhersenhelft met elkaar verbindt. In het DTI-tractografie-plaatje te zien als een boel groene vezels. In zo’n plaatje voorgesteld met misschien wel honderd lijntjes. Maar in het echt bevat het corpus callosum meer dan 200 miljoen axonen (zenuwuitlopers).
Met zulke mooie plaatjes vergeet je al gauw die versimpeling, maar besef je dus dat één zo’n lijntje meer dan een miljoen zenuwuitlopers voor kan stellen!
In de hersenen communiceren verschillende gebieden continu met elkaar via tientallen miljarden connecties. De hersennetwerken die die communicatie verzorgen zijn enorm complex en nog lang niet ontrafeld. Dat, gecombineerd met het feit dat de schade bij MS veel meer is dan de witte vlekjes die je op je MRI-scan ziet maakt het dat het gevolg van de schade enorm complex is.
